Vroeg op

Vroeg op

Met een duf hoofd stap ik vanochtend vroeg de auto in. Het is 6.52 uur. Op weg naar het werk. De radio aan en ik word wakker bij het lied Een nieuwe dag van rapper Lange Frans. Een rake beschrijving van ontwakend Nederland op aanstekelijke ritme. Moeizame, maar toch ook weer goeie start.

 

Dit lied is voor de krantenjongen
Middenin de nacht begonnen, de eerste die ik 's morgens zie

Voor m'n mannen in de bouw, op de steiger in de kou
Als het bejaardenhuis ontwaakt

Want heey, hier komt weer een nieuwe dag(refrein)

Voor de basisschooljuf, die met frisse moed begint
In een klas waar ze het never nooit redt

En voor de moeder op de fiets, wind tegen, in de regen
Brengt haar kind naar school, ze heeft nog een kwartier

Vastloper

Ik blijf hangen op die juf, die met frisse moed is begonnen, in een klas zit waar ze het - zeker weten - niet gaat redden. Rake beschrijving: slechts twee zinnen en je voelt het (nood)lot naderen: afgebrand de schooldeur uit.

Vastlopers: mensen die langzaam maar zeker de controle verliezen en overspannen raken. Ik heb er vandaag vier van op mijn spreekuurlijstje staan. Als bedrijfsarts bijna dagelijkse kost, tegelijkertijd voor mij ook de sjeu van mijn werk.

Er is namelijk niks mooiers om een overspannen medewerker weer op de rails te zetten en aan de gang te krijgen. In de loop der jaren heb ik een vast stramien ontwikkeld die effectief blijkt uit te pakken. Luisteren, Samenvatten en Doorvragen (LSD) is de basistechniek. En dat een rondje of drie, vier. Na 5 -10 minuten begint het plaatje zich steeds verder in te kleuren en wordt helder waar we ‘het’ zoeken moeten.

Symptomen bij overspanning – surmenage

Veel mensen worden ‘overspoeld’ door klachten, die ze eigenlijk slecht kunnen plaatsen. Uitleg geven over het hoe én waarom van die klachten is een vast onderdeel van mijn aanpak. Ik gebruik daarbij één a-4tje, die ik jaren geleden al eens heb gekopieerd. Ik heb er altijd wel een stuk of vijf van in mijn werktas zitten.  Het overzicht ziet er als volgt uit:

Symptomen bij surmenage

3. Hyperesthetisch- emotionele klachten -          prikkelbaarheid -          geïrriteerdheid -          emotionele labiliteit -          huilbuien	2. Neurasthene klachten -          moeheid -          lusteloosheid -          energieverlies -          grote behoefte aan slaap -          concentratie zwakte -          vergeetachtigheid
1. Functioneel lichamelijke klachten -          Malaise -          Hoofdpijn -          Maag-darm klachten -          Duizeligheid -          Hartkloppingen -          Benauwdheid -          Pijnlijke nek en schouders -          Rugpijn -          Pijn in de borst	4. Psychische spanningsklachten -          gespannenheid -          onrustig en/of gejaagd gevoel -          slecht slapen -          onrustig dromen -          piekeren -          gedeprimeerdheid – somberen

De uitleg:

Ik start de uitleg meestal met de lichamelijke klachten (1), want die zijn het meest herkenbaar. Die zijn functioneel - dus er is niet echt iets kapot,zeg ik dan – en het is het ook geen aanstellerij (zucht van verlichting). Het werkt allemaal anders ( namelijk via het zenuwstelsel). Doordat die volledig overprikkeld is, zijn er ook moeheidsklachten (2). Zeer herkenbaar. Bovendien is de harde schijf in ons hoofd volledig vol, dus nieuwe informatie wordt niet goed opgenomen, vandaar die concentratieproblemen

Die emotionele klachten (3) zijn te verklaren doordat we er geen controle meer over hebben: het loopt ons gewoon over de schoenen. En als het echt niet lekker loopt hebben we ook nog eens psychische klachten (4) als gespannenheid, angst en paniek of somberheid. De herkenbaarheid is groot, evenals de (diepe) verzuchting van wat nu.

De rek is eruit

Niemand wil natuurlijk ‘overspannen’ zijn. Dus leg ik uit dat ‘als het tegen zit, de rek eruit gaat’ net als bij een elastiekje (daar heb ik er altijd één van in mijn achterzakken zitten). Dat beeld, die metafoor doet het goed. Het blijkt ook geruststellend te werken, want de rek kunnen we er natuurlijk ook weer in brengen/krijgen. Tenminste als we een aantal zaken anders gaan doen en regelen. Daar gaat het resterende deel van het spreekuur dan over.

7.28 uur: zomaar een gratis doordenkertje

Het is nu bijna het half acht; tijd voor het nieuws, maar eerst even nog wat reclame boodschappen. Eén of andere it-club komt opdraven met de slogan: inzicht, grip, resultaat.

Klopt exact. Want neem bijvoorbeeld de situatie van zo’n overspannen medewerker. Zonder inzicht in de symptomen en de kern van het probleem, geen grip op de situatie en dus ook uiteindelijk geen resultaat. Want hoe vaak zien we het niet gebeuren, dat er ook na een jaar nog steeds niets wezenlijks is veranderd, aangepakt en/of verbeterd. Alles is blijven steken in een ‘moeras’ van goede bedoelingen en laissez faire handelen.

Inderdaad: inzicht, grip, resultaat. Cruijff zei het al: je gaat het pas zien als je het door hebt. Ik ben onderhand wel aardig wakker geworden, geloof ik.