Schaf meldingsplicht
beroepsziekte door bedrijfsarts af. Want NCvB monitor is kapotte thermometer.
Tijd voor grondige heroriëntatie én gedegen onderzoek.
Ziek
door het werk: daar zit niemand op te wachten. Zuur én vaak - maar niet altijd
- nog te voorkomen ook. Hoeveel beroepsziekten er exact op jaarbasis
voorkomen is niet bekend. Wel zijn er schattingen. Van 17.000 tot 400.000.
Factor 23 verschil. Daar valt moeilijk mee te werken. Bedrijfsartsen melden
ongeveer 7000 beroepsziekten op jaarbasis.
Momenteel
zijn bedrijfsartsen en arbodiensten wettelijk verplicht beroepsziekten te
melden aan het NCvB. 'Het vormt een
belangrijk onderdeel in het huidige stelsel van gezond en veilig werken. Op
basis van deze meldingen kunnen risicogroepen worden gesignaleerd en
preventieve activiteiten worden gestart'. Zo stelt de Ministerie/Inspectie SZW
Tenminste:
dat is het idee erachter. Maar deze regeling werkt niet. En dat is al jaren zo.
Dat blijkt uit onderzoek, na onderzoek, na onderzoek. Ik heb ze hier allemaal
op het bureau voor me liggen.
Toch durft
niemand ( Ministerie SZW, Inspectie SZW, NCvB, NVAB,...) deze pijnlijke conclusie
te trekken en dit hardop te zeggen. Te bang voor de implicaties ervan ?
Gezichtsverlies ? Of gewoon toch te veel (eigen)belang bij handhaving van
huidige situatie ? Of last van koker denken
en/of tunnelvisie. Ik weet het niet.
De
lange lijstjes met belemmerende en bevorderende factoren zijn ook al jaren
beschikbaar én bekend. Maar zonder concreet tastbaar resultaat. Zo blijkt ook
weer uit het meest recente onderzoek Versterken Melden Beroepsziekten in
opdracht van de Inspectie SZW.
Mijn standpunt is vierledig:
1. De
huidige NCvB monitor is als een kapotte thermometer: het geeft een uitslag,
maar heeft geen toegevoegde waarde
2. Het melden van beroepsziekten door
bedrijfsarts/arbodienst (het middel) draagt niet substantieel bij aan het beoogde
doel - preventief beleid- én blijkt bovendien geheel overbodig
3. De
meldingsplicht beroepsziekte door bedrijfsarts/arbodienst kan/moet
worden afgeschaft. En wel per direct
4. Het is tijd voor grondige heroriëntatie, en meer (werkplek)onderzoek.
Mijn
argumenten daarvoor zijn de volgende:
1.
Meer dan tweede derde van bedrijfsartsen meldt niet
De
cijfers spreken voor zich. Slechts dertig procent van de bedrijfsartsen blijkt
af en toe een beroepsziekte te melden ( zeventig procent dus niet) én bijna de
helft van alle bedrijfsartsen - 46 % om precies te zijn - meldt nooit (!) een
beroepsziekte en wordt getypeerd als chronische nulmelder. Grappige naam
overigens. Slechts 13% staat te boek als consequente melder, maar even zo grote
groep (14%) is überhaupt niet gemotiveerd om mee te doen. Onvoldoende draagvlak
heet zo iets in poldertermen. Hoe hard wil je het hebben ?
2.
NCvB cijfers zijn niet
representatief
Representatief
zijn de NCvB cijfers niet te noemen, aangezien het merendeel van de meldingen
afkomstig is van een kleine selecte groep van bedrijfsartsen, en ook nog voornamelijk
uit één sector (de bouw).
Elk
jaar rapporteert het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) de
uitkomsten keurig gerubriceerd in de vorm van het zogenaamde Beroepsziekten In
Cijfers (BIC)- rapport. De uitkomsten van de monitor zijn elk jaar grosso modo
hetzelfde. De huidige regeling/monitor is als een kapotte thermometer: geeft
een uitslag maar heeft geen toegevoegde waarde.
Toch
bestaat er publiekelijk het beeld dat dit dé juiste harde cijfers zijn. Check
nu.nl beroepsziekten bijvoorbeeld. In deze context is het jammer te constateren
dat het NCvB geen heldere bijsluiter/disclaimer erbij levert.
3.
Criterium beroepsziekte is
van elastiek en daardoor onvoldoende betrouwbaar
Het
NCvB hanteert een brede definitie van een beroepsziekte. Deze definitie luidt
als volgt: 'een ziekte of aandoening als gevolg van een belasting die in overwegende mate in arbeid of
arbeidsomstandigheden heeft plaats gevonden'.
Maar ja: wat moet onder 'in overwegende mate' worden verstaan? Daar bestaat
geen meetlat voor. Dat is elastiek.
De
NCvB definitie is dan ook te breed en te inclusief geformuleerd en dus te vaag
en te multi interpretabel om in de praktijk 'discriminerend/onderscheidend'
genoeg te kunnen werken. Daarmee is een betrouwbaarheidsprobleem geïntroduceerd:
want komt in dezelfde casus bedrijfsarts A tot dezelfde conclusie als
bedrijfsarts B en C. Wedden van niet ?
4.
Geen zoekstrategie: BIC
rapport is niet meer als losse verzameling meldingen
Daarnaast: de
NCvB monitor heeft geen helder omschreven zoekstrategie. Deze is nu kort samen
te vatten als: zoek bedrijfsarts, zoek! Zoek beroepsziekte! De meeste
bedrijfsartsen lijken gewoon te wachten op wat er langskomt. Beetje lukraak
zoeken. Dat blijkt ook uit de cijfers.
Bouwartsen kijken
vooral op PAGO/PMO plekken (91%) en vinden vooral lawaaidoofheid (33%). Niet-bouwartsen zoeken op andere plekken
-verzuim en open spreekuur (92%) en vinden andere beroepsziekten. De
gepresenteerde cijfers zijn dan ook niet meer als een losse verzameling
meldingen/incidenten zonder enig verband en dus onbruikbaar/ongeschikt voor
preventief beleid. ‘If you don't know where you are going, all
roads lead to nowhere.’ (Henry Kissinger). Blijft over de vraag: kan deze monitor de toets der methodologische kritiek
eigenlijk wel doorstaan ?
5.
Melden van beroepsziekten voor preventief beleid is ook
nog eens overbodig
De monitor
beroepsziekte is niet alleen kapot, maar ook geheel overbodig. Dat lawaai tot
gehoorschade kan leiden, fysiek zware arbeid tot klachten van houding en
bewegingsapparaat en werkdruk tot stressklachten weten we al. Dus dat heeft
geen toegevoegde waarde. Alle cijfers om
preventiebeleid op landelijk, sectoraal en/of brancheniveau te ontwikkelen (het
enige doel van de monitor) zijn al lang en breed bekend. Neem de Arbobalans
2014 en/of arbocatalogi. Wat wil je nog meer weten om beleid te maken en vooral
te implementeren ? Opvallende terzijde: de
NCvB-monitor wordt in de Arbobalans 2014 niet eens als bronmateriaal gebruikt
(zie bladzijde 105)! En dat betekent ....
6.
Wel wettelijke regeling, maar nu geen sanctie/handhavings
mogelijkheid
Naleving van meldingsplicht is - tot heden- niet
handhaafbaar aangezien sanctiemogelijkheid in de regelgeving ontbreekt. Een
echte polderconstructie dus.
In het nieuwe wetsvoorstel staat dat er 'meer mogelijkheden
voor handhaving' komen. Nadere uitwerking daarvan ontbreekt echter. Zo ook in
de presentaties van vertegenwoordigers van de Inspectie SZW op de BG dagen. Maar
het S (sanctie) en B (boete) woord is wel uitgesproken. Het lijkt erop dat de
overheid haar speerpunt van preventie verlegd naar handhaving.
Maar: stel dat de Inspectie SZW een sanctie cq boete uitdeelt
aan een bedrijfsarts, dan zal de ISZW als toezichthouder achteraf (!)
overtuigend moeten kunnen beargumenteren dat de betreffende bedrijfsarts in
deze casus bij deze medische klachten in die situatie in dit bedrijf bij dit
werk op dit tijdstip blijkbaar een 'verkeerde' inschatting ten aanzien van het
criterium 'in overwegende mate ' heeft gemaakt. Dat wordt juridisch gezien
buitengewoon interessant. De ISZW mag dan wel de wet in de hand hebben, maar
niet de houtsnijdende argumenten lijkt mij.
7.
Verkeerde institutionele inbedding - bedrijfsarts is
geen toezichthouder én verlengde arm van ISZW
Beroepsziekten
zijn erg 'gevoelige' materie. Dat bleek recentelijk weer in de Nieuwsuur
uitzending over het metaalbedrijf Smit Draad en vorig jaar uit de NCRV
uitzending Altijd Wat over beroepsziekten. Maar velen zijn zich niet bewust van
de verschillen in context bij schade, claim, aansprakelijkheid, handhaving,
en/of preventie. Vaak loopt alles door
elkaar. Een helder beeld/ beschrijving van taken, bevoegdheden en
verantwoordelijkheden van de verschillende belanghebbenden cq spelers is
daarbij van essentieel belang.
In
de kern is het monitoren van beroepsziekten op landelijk niveau ten behoeve van
preventief beleid te zien als een publieke/overheidstaak, die uitgevoerd zou
moeten worden door de Inspectie SZW in haar rol als toezichthouder.
Deze taak is in mijn opinie 'ten principale 'niet weg te zetten cq 'uit te
besteden 'aan professionals(bedrijfsartsen) en/of organisaties (arbodiensten)
die in het private domein werken.
De
Ministerie/Inspectie SZW introduceert vergaande rolonduidelijkheid door de
bedrijfsarts cq arbodienst wettelijk te verplichten beroepsziekten te melden
ten behoeve van preventief beleid. De bedrijfsarts cq arbodienst is adviseur én
geen toezichthouder en/of 'verlengde arm' van de Inspectie SZW. Je kunt niet
van tweeën één krijgen.
8. Zijn registraties van beroepsziekten
überhaupt bruikbaar voor preventie ?
Dick Spreeuwers promoveerde zeven jaar geleden op een proefschrift
waarbij de centrale vraagstelling was: zijn registraties van beroepsziekten
bruikbaar voor preventie ?
Spreeuwers ontdekte
dat ons land - tot 2002 - vijf verschillende meldingssystemen heeft gekend over
een periode van negentig jaar. De systemen verschilden op wezenlijke onderdelen
zoals
·
doel van
melding - compensatie, preventie of handhaving
·
de melders - degene,die de melding moest verzorgen -
alle artsen, verzekeringsartsen, werkgevers, bedrijfsartsen, arbodiensten
·
maar ook resultaten van de verschillende
meldingssystemen bleken (sterk) uit een te lopen.
De belangrijkste conclusies van Spreeuwers waren:
·
bij alle registratie systemen is er sprake van forse
ondermelding én selectieve melding
·
de registratie gegevens mogen dan ook niet als representatief worden beschouwd
voor het vóórkomen van beroepsziekten in de werkende bevolking.
·
de definitie van
het begrip beroepsziekte blijft voortdurend onderwerp van discussie
We zijn nu 13 jaar én een volgend systeem verder -
nummer zes in honderd jaar dus - én de bovenstaande conclusies van Spreeuwers
zijn nog even actueel.
Naar de toekomst kijkend:
Het
doel van het melden - preventie op de werkvloer - wordt zo niet gehaald. Maar
het kan beter. De oplossingen zijn even
voor de hand liggend als simpel.
·
Laat probleemeigenaar/direct belanghebbende van de beroepsziekte, te weten
werkgever/werknemer/werkende zelf weer 'hun' beroepsziekte melden. Niet bij het
NCvB, maar bij de Inspectie SZW. Vergelijkbaar aan de huidige regeling
Arbeidsongevallen. Net als vroeger.
·
Vlieg het probleem vanuit het beroep/werk aan. Vroeger
bestond er de site beroepsrisico.nl. Een site van het Verbond van Verzekeraars.
Die bestaat nog steeds, maar is nu verstopt in de algemene VvV-site. Maak deze
weer publiekstoegankelijker, zodat voor elke werkende zijn cq haar eigen
beroepsrisico snel en inzichtelijk kan opzoeken
·
Gebruik een goed 'discriminerende' en limitatieve lijst met
beroepsziekten zoals bijvoorbeeld de Europese lijst.
·
Innoveer het NCVB, is nu teveel old school en teveel naar
binnengekeerd. Suggesties zijn er in overvloed al gedaan. Ik verwijs daarvoor
naar het Ecorys onderzoek (2010) en naar het OVAL voorstel - fact finding door
objectief, representatief en periodiek dossieronderzoek (goed idee)
·
Afwikkeling van schade en compensatie: een achtergebleven
terrein. Ook hier is al uitgebreid onderzoek naar gedaan. Ik verwijs naar het
SER advies - Stelsel veilig en gezond werken (bladzijde 66) en het HSI rapport
Verhaal van werkgerelateerde schade (2012), waarin een dertien oplossingsrichtingen
met hun plussen en minnen wordt beschreven.
Afsluitend:
doorgaan op de ingeslagen route zoals minister
Asscher/ Ministerie SZW én de Inspectie SZW nu voorstaan lijkt mij een onbegaanbare weg. Grondige
herbezinning én groot onderhoud van het NCvB is nu eerst aan de orde.
En
de bedrijfsarts ?
Die moet het bedrijf in, de werkvloer op én aan de slag.
Want: er is werk aan de winkel !
Deze column/blog verscheen in licht verkorte variant - als Standpunt TBV in het september nummer 2015 van het TBV - Tijdschrift voor Bedrijfs-en Verzekeringsgeneeskunde.
Ter afsluiting:
Arbo is geen rocket science - maar vooral: goed kijken(observatie), luisteren naar mogelijke signalen - vooral door de materie heen kijken - én grondig werkplek onderzoek.
Benodigde ingrediënten: opmerkzaamheid, alertheid én vooral een portie gezond verstand én een Arbo Tip Box - waar suggesties en signalen - ook anoniem - kunnen worden afgeleverd - onder beheer van preventiemedewerker en bedrijfsarts.
Neem de Risico Inventarisatie (RIE) als vertrekpunt. Daarvoor is die er toch ? Verouderd ? Dan actuele versie maken.
Resultaten worden middels rapport en presentatie ge-agendeert en ge-adresseert bij de leiding van het bedrijf.
Niet ingewikkeld toch ? En daarna: op naar de volgende ronde. Elke dag is een mogelijkheid de zaak te verbeteren. Want: het werk verandert toch ook zo'n beetje elke dag .
Voor
de fijnproevers:
1. Ecorys onderzoek beroepsziekten - 2010 -
erg inzichtelijk - met name over NCvB
http://www.consultancy.nl/nieuws/ecorys-management-van-beroepsziekten-kan-beter
2.
Oval voorstel: fact finding onderzoek - 2014 - goed voorstel
https://www.maetisardyn.nl/sites/default/files/nieuws/downloads/statement_oval_beroepsziekten_definitief.pdf
3. Ser advies stelsel gezond en veilig werken
- 2012 zie hoofdstuk 6
https://www.ser.nl/nl/publicaties/adviezen/2010-2019/2012/stelsel-gezond-en-veilig-werken.aspx
4. De laatste actuele cijfers - Arbobalans 2014 - zie hoofdstuk 5 - over
beroepsziekten
http://www.monitorarbeid.tno.nl/publicaties/arbobalans-2014
5.
Inspectie SZW rapport Versterken melden beroepsziekten - 2014
http://www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j9vvihlf299q0sr/vjm27bcxihv2?ctx=vii1dqsa6yzs
6. HSI rapport Verhaal van werkgerelateerde
schade -2012
http://www.letselschademagazine.nl/beroepsziekten-algemeen/verhaal-van-werkgerelateerde-schade-rapport-hsi-17-01-2013
7. Alternatieven
voor schadevergoeding (en preventie) van arbeidsongevallen en beroepsziekten -
Wim Eshuis- De Burcht - 2015
http://www.deburcht.nl/userfiles/file/Publicatie%20nr.%207%20Alternatieven%20voor%20schadevergoeding%20en%20%20preventie%20van%20arbeidsongevallen%20en%20beroepsziekten.pdf
8. Presentaties ISZW -
rijkstoezicht op beroepsziekten - BG dagen juni 2015
a. Van ongevallen
naar beroepsziekten - mevr ing M A Zuurbier - directeur
https://www.nvab-online.nl/sites/default/files/bg-dagen/1035%20PP%20rijkstoezicht%20op%20beroepsziekten%20NVAB%202015%20def%20Marga.pdf
b. Rechte rug of
slappe knieën ? Eric Stigter , Peter Wulp - medisch adviseurs ISZW
https://www.nvab-online.nl/sites/default/files/bg-dagen/Zaal%2010gh%20s25%20Peter%20Wulp.pdf
9. Ziek door mijn
werk - monitor NCRV
http://demonitor.ncrv.nl/ziek-door-mijn-werk
10. Nieuwsuur - zieke
werknemers doen aangifte
http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2045867-zieke-werknemers-doen-aangifte-tegen-metaalbedrijf.html