Het beetje lukraak melden van beroepsziekten door bedrijfsartsen bij NCvB voor preventief beleid is nutteloos. Tijd voor grondige herorientatie.

Schaf meldingsplicht beroepsziekte door bedrijfsarts af. Want NCvB monitor is kapotte thermometer. Tijd voor grondige heroriëntatie én gedegen onderzoek.

Ziek door het werk: daar zit niemand op te wachten. Zuur én vaak - maar niet altijd - nog te voorkomen ook. Hoeveel beroepsziekten er exact op jaarbasis voorkomen is niet bekend. Wel zijn er schattingen. Van 17.000 tot 400.000. Factor 23 verschil. Daar valt moeilijk mee te werken. Bedrijfsartsen melden ongeveer 7000 beroepsziekten op jaarbasis.

Momenteel zijn bedrijfsartsen en arbodiensten wettelijk verplicht beroepsziekten te melden aan het NCvB.  'Het vormt een belangrijk onderdeel in het huidige stelsel van gezond en veilig werken. Op basis van deze meldingen kunnen risicogroepen worden gesignaleerd en preventieve activiteiten worden gestart'. Zo stelt de Ministerie/Inspectie SZW

Tenminste: dat is het idee erachter. Maar deze regeling werkt niet. En dat is al jaren zo. Dat blijkt uit onderzoek, na onderzoek, na onderzoek. Ik heb ze hier allemaal op het bureau voor me liggen.

Toch durft niemand ( Ministerie SZW, Inspectie SZW, NCvB, NVAB,...) deze pijnlijke conclusie te trekken en dit hardop te zeggen. Te bang voor de implicaties ervan ? Gezichtsverlies ? Of gewoon toch te veel (eigen)belang bij handhaving van huidige situatie ? Of last van  koker denken en/of tunnelvisie. Ik weet het niet.

De lange lijstjes met belemmerende en bevorderende factoren zijn ook al jaren beschikbaar én bekend. Maar zonder concreet tastbaar resultaat. Zo blijkt ook weer uit het meest recente onderzoek Versterken Melden Beroepsziekten in opdracht van de Inspectie SZW.

Mijn standpunt is vierledig:

1.      De huidige NCvB monitor is als een kapotte thermometer: het geeft een uitslag, maar heeft geen toegevoegde waarde

2.      Het melden van beroepsziekten door bedrijfsarts/arbodienst (het middel) draagt niet substantieel bij aan het beoogde doel - preventief beleid- én blijkt bovendien geheel overbodig

3.      De  meldingsplicht beroepsziekte door bedrijfsarts/arbodienst kan/moet worden afgeschaft. En wel per direct

4.      Het is tijd voor grondige heroriëntatie, en meer (werkplek)onderzoek.  

Mijn argumenten daarvoor zijn de volgende:

1.      Meer dan tweede derde van bedrijfsartsen meldt niet

De cijfers spreken voor zich. Slechts dertig procent van de bedrijfsartsen blijkt af en toe een beroepsziekte te melden ( zeventig procent dus niet) én bijna de helft van alle bedrijfsartsen - 46 % om precies te zijn - meldt nooit (!) een beroepsziekte en wordt getypeerd als chronische nulmelder. Grappige naam overigens. Slechts 13% staat te boek als consequente melder, maar even zo grote groep (14%) is überhaupt niet gemotiveerd om mee te doen. Onvoldoende draagvlak heet zo iets in poldertermen. Hoe hard wil je het hebben ?

2.      NCvB cijfers zijn niet representatief

Representatief zijn de NCvB cijfers niet te noemen, aangezien het merendeel van de meldingen afkomstig is van een kleine selecte groep van bedrijfsartsen, en ook nog voornamelijk uit één sector (de bouw).

Elk jaar rapporteert het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) de uitkomsten keurig gerubriceerd in de vorm van het zogenaamde Beroepsziekten In Cijfers (BIC)- rapport. De uitkomsten van de monitor zijn elk jaar grosso modo hetzelfde. De huidige regeling/monitor is als een kapotte thermometer: geeft een uitslag maar heeft geen toegevoegde waarde.

Toch bestaat er publiekelijk het beeld dat dit dé juiste harde cijfers zijn. Check nu.nl beroepsziekten bijvoorbeeld. In deze context is het jammer te constateren dat het NCvB geen heldere bijsluiter/disclaimer erbij levert.

3.      Criterium beroepsziekte is van elastiek en daardoor onvoldoende betrouwbaar

Het NCvB hanteert een brede definitie van een beroepsziekte. Deze definitie luidt als volgt: 'een ziekte of aandoening als gevolg van een belasting die in overwegende mate in arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaats gevonden'.  Maar ja: wat moet onder 'in overwegende mate' worden verstaan? Daar bestaat geen meetlat voor. Dat is elastiek.

De NCvB definitie is dan ook te breed en te inclusief geformuleerd en dus te vaag en te multi interpretabel om in de praktijk 'discriminerend/onderscheidend' genoeg te kunnen werken. Daarmee is een betrouwbaarheidsprobleem geïntroduceerd: want komt in dezelfde casus bedrijfsarts A tot dezelfde conclusie als bedrijfsarts B en C. Wedden van niet ?

4.      Geen zoekstrategie: BIC rapport is niet meer als losse verzameling meldingen

Daarnaast: de NCvB monitor heeft geen helder omschreven zoekstrategie. Deze is nu kort samen te vatten als: zoek bedrijfsarts, zoek! Zoek beroepsziekte! De meeste bedrijfsartsen lijken gewoon te wachten op wat er langskomt. Beetje lukraak zoeken. Dat blijkt ook uit de cijfers.

Bouwartsen kijken vooral op PAGO/PMO plekken (91%) en vinden vooral lawaaidoofheid (33%).  Niet-bouwartsen zoeken op andere plekken -verzuim en open spreekuur (92%) en vinden andere beroepsziekten. De gepresenteerde cijfers zijn dan ook niet meer als een losse verzameling meldingen/incidenten zonder enig verband en dus onbruikbaar/ongeschikt voor preventief beleid. ‘If you don't know where you are going, all roads lead to nowhere.’ (Henry Kissinger). Blijft over de vraag: kan deze monitor de toets der methodologische kritiek eigenlijk wel doorstaan ?

5.      Melden van beroepsziekten voor preventief beleid is ook nog eens overbodig

De monitor beroepsziekte is niet alleen kapot, maar ook geheel overbodig. Dat lawaai tot gehoorschade kan leiden, fysiek zware arbeid tot klachten van houding en bewegingsapparaat en werkdruk tot stressklachten weten we al. Dus dat heeft geen toegevoegde waarde.  Alle cijfers om preventiebeleid op landelijk, sectoraal en/of brancheniveau te ontwikkelen (het enige doel van de monitor) zijn al lang en breed bekend. Neem de Arbobalans 2014 en/of arbocatalogi. Wat wil je nog meer weten om beleid te maken en vooral te implementeren ?  Opvallende terzijde: de NCvB-monitor wordt in de Arbobalans 2014 niet eens als bronmateriaal gebruikt (zie bladzijde 105)! En dat betekent ....

6.      Wel wettelijke regeling, maar nu geen sanctie/handhavings mogelijkheid

Naleving van meldingsplicht is - tot heden- niet handhaafbaar aangezien sanctiemogelijkheid in de regelgeving ontbreekt. Een echte polderconstructie dus.

In het nieuwe wetsvoorstel staat dat er 'meer mogelijkheden voor handhaving' komen. Nadere uitwerking daarvan ontbreekt echter. Zo ook in de presentaties van vertegenwoordigers van de Inspectie SZW op de BG dagen. Maar het S (sanctie) en B (boete) woord is wel uitgesproken. Het lijkt erop dat de overheid haar speerpunt van preventie verlegd naar handhaving.

Maar: stel dat de Inspectie SZW een sanctie cq boete uitdeelt aan een bedrijfsarts, dan zal de ISZW als toezichthouder achteraf (!) overtuigend moeten kunnen beargumenteren dat de betreffende bedrijfsarts in deze casus bij deze medische klachten in die situatie in dit bedrijf bij dit werk op dit tijdstip blijkbaar een 'verkeerde' inschatting ten aanzien van het criterium 'in overwegende mate ' heeft gemaakt. Dat wordt juridisch gezien buitengewoon interessant. De ISZW mag dan wel de wet in de hand hebben, maar niet de houtsnijdende argumenten lijkt mij.

7.      Verkeerde institutionele inbedding - bedrijfsarts is geen toezichthouder én verlengde arm van ISZW

 

Beroepsziekten zijn erg 'gevoelige' materie. Dat bleek recentelijk weer in de Nieuwsuur uitzending over het metaalbedrijf Smit Draad en vorig jaar uit de NCRV uitzending Altijd Wat over beroepsziekten. Maar velen zijn zich niet bewust van de verschillen in context bij schade, claim, aansprakelijkheid, handhaving, en/of  preventie. Vaak loopt alles door elkaar. Een helder beeld/ beschrijving van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de verschillende belanghebbenden cq spelers is daarbij van essentieel belang.

 

In de kern is het monitoren van beroepsziekten op landelijk niveau ten behoeve van preventief beleid te zien als een publieke/overheidstaak, die uitgevoerd zou moeten worden door de Inspectie SZW in haar rol als toezichthouder.

Deze taak is in mijn opinie 'ten principale 'niet weg te zetten cq 'uit te besteden 'aan professionals(bedrijfsartsen) en/of organisaties (arbodiensten) die in het private domein werken. 

 

De Ministerie/Inspectie SZW introduceert vergaande rolonduidelijkheid door de bedrijfsarts cq arbodienst wettelijk te verplichten beroepsziekten te melden ten behoeve van preventief beleid. De bedrijfsarts cq arbodienst is adviseur én geen toezichthouder en/of 'verlengde arm' van de Inspectie SZW. Je kunt niet van tweeën één krijgen.

 

8.  Zijn registraties van beroepsziekten überhaupt bruikbaar voor preventie ?

Dick Spreeuwers promoveerde zeven jaar geleden op een proefschrift waarbij de centrale vraagstelling was: zijn registraties van beroepsziekten bruikbaar voor preventie ?

Spreeuwers ontdekte dat ons land - tot 2002 - vijf verschillende meldingssystemen heeft gekend over een periode van negentig jaar. De systemen verschilden op wezenlijke onderdelen zoals

·         doel van melding - compensatie, preventie of handhaving

·         de melders - degene,die de melding moest verzorgen - alle artsen, verzekeringsartsen, werkgevers, bedrijfsartsen, arbodiensten

·         maar ook resultaten van de verschillende meldingssystemen bleken (sterk) uit een te lopen.

De belangrijkste conclusies van Spreeuwers waren:

·         bij alle registratie systemen is er sprake van forse ondermelding én selectieve melding

·         de registratie gegevens mogen dan ook niet als representatief worden beschouwd voor het vóórkomen van beroepsziekten in de werkende bevolking.

·         de definitie van het begrip beroepsziekte blijft voortdurend onderwerp van discussie

We zijn nu 13 jaar én een volgend systeem verder - nummer zes in honderd jaar dus - én de bovenstaande conclusies van Spreeuwers zijn nog even actueel.

Naar de toekomst kijkend:

Het doel van het melden - preventie op de werkvloer - wordt zo niet gehaald. Maar het kan beter. De  oplossingen zijn even voor de hand liggend als simpel.

 

·         Laat probleemeigenaar/direct belanghebbende van de  beroepsziekte, te weten werkgever/werknemer/werkende zelf weer 'hun' beroepsziekte melden. Niet bij het NCvB, maar bij de Inspectie SZW. Vergelijkbaar aan de huidige regeling Arbeidsongevallen. Net als vroeger.

 

·         Vlieg het probleem vanuit het beroep/werk aan. Vroeger bestond er de site beroepsrisico.nl. Een site van het Verbond van Verzekeraars. Die bestaat nog steeds, maar is nu verstopt in de algemene VvV-site. Maak deze weer publiekstoegankelijker, zodat voor elke werkende zijn cq haar eigen beroepsrisico snel en inzichtelijk kan opzoeken

 

·         Gebruik een goed 'discriminerende' en limitatieve lijst met beroepsziekten zoals bijvoorbeeld de Europese lijst.

 

·         Innoveer het NCVB, is nu teveel old school en teveel naar binnengekeerd. Suggesties zijn er in overvloed al gedaan. Ik verwijs daarvoor naar het Ecorys onderzoek (2010) en naar het OVAL voorstel - fact finding door objectief, representatief en periodiek dossieronderzoek (goed idee)

 

·         Afwikkeling van schade en compensatie: een achtergebleven terrein. Ook hier is al uitgebreid onderzoek naar gedaan. Ik verwijs naar het SER advies - Stelsel veilig en gezond werken (bladzijde 66) en het HSI rapport Verhaal van werkgerelateerde schade (2012), waarin een dertien oplossingsrichtingen met hun plussen en minnen wordt beschreven.

 

Afsluitend: doorgaan  op de ingeslagen route zoals minister Asscher/ Ministerie SZW én de Inspectie SZW nu voorstaan  lijkt mij een onbegaanbare weg. Grondige herbezinning én groot onderhoud van het NCvB is nu eerst aan de orde.

En de bedrijfsarts ?

Die moet het bedrijf in, de werkvloer op én aan de slag. Want: er is werk aan de winkel !

Deze column/blog verscheen in licht verkorte variant -  als Standpunt TBV in het september nummer 2015 van het  TBV - Tijdschrift voor Bedrijfs-en Verzekeringsgeneeskunde.


Ter afsluiting:


Arbo is geen rocket science - maar vooral: goed kijken(observatie), luisteren naar mogelijke signalen - vooral door de materie heen kijken - én grondig werkplek onderzoek.

Benodigde ingrediënten: opmerkzaamheid, alertheid én vooral een portie gezond verstand én een Arbo Tip Box - waar suggesties en signalen - ook anoniem - kunnen worden afgeleverd - onder beheer van preventiemedewerker en bedrijfsarts.

Neem de Risico Inventarisatie (RIE) als vertrekpunt. Daarvoor is die er toch ? Verouderd ? Dan actuele versie maken.

Resultaten worden middels rapport en presentatie ge-agendeert en ge-adresseert bij de leiding van het bedrijf.

Niet ingewikkeld toch ? En daarna: op naar de volgende ronde. Elke dag is een mogelijkheid de zaak te verbeteren. Want: het werk verandert toch ook zo'n beetje elke dag .

 

Voor de fijnproevers:

 

1. Ecorys onderzoek beroepsziekten - 2010 - erg inzichtelijk - met name over NCvB

 

http://www.consultancy.nl/nieuws/ecorys-management-van-beroepsziekten-kan-beter

 

2.  Oval voorstel: fact finding onderzoek - 2014 - goed voorstel

 

https://www.maetisardyn.nl/sites/default/files/nieuws/downloads/statement_oval_beroepsziekten_definitief.pdf

 

3. Ser advies stelsel gezond en veilig werken - 2012 zie hoofdstuk 6

 

 https://www.ser.nl/nl/publicaties/adviezen/2010-2019/2012/stelsel-gezond-en-veilig-werken.aspx

 

4. De laatste actuele cijfers -  Arbobalans 2014 - zie hoofdstuk 5 - over beroepsziekten

 

http://www.monitorarbeid.tno.nl/publicaties/arbobalans-2014

 

5.  Inspectie SZW rapport Versterken melden beroepsziekten - 2014

 

http://www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j9vvihlf299q0sr/vjm27bcxihv2?ctx=vii1dqsa6yzs

 

6. HSI rapport Verhaal van werkgerelateerde schade -2012

 

http://www.letselschademagazine.nl/beroepsziekten-algemeen/verhaal-van-werkgerelateerde-schade-rapport-hsi-17-01-2013

 

7. Alternatieven voor schadevergoeding (en preventie) van arbeidsongevallen en beroepsziekten - Wim Eshuis-  De Burcht - 2015

 

http://www.deburcht.nl/userfiles/file/Publicatie%20nr.%207%20Alternatieven%20voor%20schadevergoeding%20en%20%20preventie%20van%20arbeidsongevallen%20en%20beroepsziekten.pdf

 

 

8. Presentaties ISZW - rijkstoezicht op beroepsziekten - BG dagen juni 2015

a. Van ongevallen naar beroepsziekten - mevr ing M A Zuurbier - directeur

https://www.nvab-online.nl/sites/default/files/bg-dagen/1035%20PP%20rijkstoezicht%20op%20beroepsziekten%20NVAB%202015%20def%20Marga.pdf

b. Rechte rug of slappe knieën ? Eric Stigter , Peter Wulp - medisch adviseurs ISZW

https://www.nvab-online.nl/sites/default/files/bg-dagen/Zaal%2010gh%20s25%20Peter%20Wulp.pdf

 

9. Ziek door mijn werk - monitor NCRV

http://demonitor.ncrv.nl/ziek-door-mijn-werk

10. Nieuwsuur - zieke werknemers doen aangifte

http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2045867-zieke-werknemers-doen-aangifte-tegen-metaalbedrijf.html